SMART to Know: รู้ก่อน รุกก่อน แนวโน้ม AI ที่ SME ต้องเข้าใจ

          ในสถานการณ์ที่การแข่งขันทางเศรษฐกิจโลกทวีความรุนแรง ประเทศไทยกำลังเผชิญกับความท้าทายในการเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มผู้ประกอบการขนาดกลางและขนาดย่อม (SME) ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการขับเคลื่อนเศรษฐกิจของประเทศ ทางออกเรื่องนี้สำหรับ SMEs จะเป็นอย่างไร

          รศ.ดร.ชิต  เหล่าวัฒนา ประธานคณะกรรมการ Robotics and AI หอการค้าไทย ได้นำเสนอแนวคิดและแนวทางการยกระดับศักยภาพ SMEs ไทย ในงานมหกรรม SMEs หอการค้า 5 ภาค เมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม 2568 ที่จังหวัดกำแพงเพชร เพื่อให้ผู้ประกอบการได้ก้าวทันโลกยุคดิจิทัล ด้วยการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) ระบบอัตโนมัติ (Automation) และข้อมูล (Data) อย่างมีประสิทธิภาพ

ภูมิทัศน์การแข่งขันและสถานการณ์ของ SME ไทย

          รายงานล่าสุดชี้ให้เห็นว่า ขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศไทยได้ลดลงจากอันดับที่ 25 เมื่อปีที่แล้วมาอยู่ที่อันดับที่ 30 ในขณะที่การลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานด้านโทรคมนาคม เช่น 5G และอินเทอร์เน็ต ที่เคยเป็นปัจจัยสำคัญที่ช่วยยกระดับอันดับของเราให้สูงขึ้นได้ แต่ต้องเผชิญกับปัญหาที่รุมล้อมมากมาย ไม่ว่าจะเป็นประเด็นการค้ากับมหาอำนาจอย่างสหรัฐอเมริกา หรือข้อกังวลเกี่ยวกับพลังงานสะอาด
แม้ว่าธุรกิจขนาดใหญ่จะมีส่วนสำคัญในการสร้างรายได้ให้กับประเทศ แต่ SME คือรากฐานที่สำคัญอย่างยิ่งต่อความแข็งแกร่งทางเศรษฐกิจ โดยมีส่วนในการจ้างงานถึง 70% ของประเทศ และคิดเป็น 35% ของ GDP ซึ่งหากปราศจากความแข็งแกร่งของ SME ธุรกิจขนาดใหญ่ก็ไม่อาจอยู่รอดได้
อย่างไรก็ตาม SME ไทยยังคงเผชิญกับความท้าทายหลัก 3 ด้าน ได้แก่
•    ต้นทุนสูง กำไรน้อย มีการแข่งขันด้านราคาที่รุนแรง และประสบปัญหาค่าแรงที่เพิ่มขึ้น
•    ขาดประสิทธิภาพ มีกระบวนการทำงานในแบบเดิมที่ล่าช้าและสิ้นเปลือง
•    เข้าไม่ถึงตลาดโลก ขาดเครื่องมือและการวิเคราะห์ข้อมูล เพื่อแข่งขันในเวทีสากล

         อย่างไรก็ตาม แม้ SME ไทย กำลังถูกบั่นทอนด้วยปัญหาเดิม ๆ แต่ในทางกลับกัน SME ก็มีจุดแข็งที่โดดเด่น คือ การบริหารจัดการองค์กรที่ดีเยี่ยม และการควบคุมประสิทธิภาพการดำเนินงานได้ใกล้ชิด เนื่องจากเจ้าของกิจการส่วนใหญ่มักเป็นผู้บริหารจัดการเองทั้งหมด ยิ่งไปกว่านั้น AI จะเป็นโอกาสสำคัญที่เข้ามาเป็น “พลังเสริม” พลิกฟื้น และสร้างความสามารถในการแข่งขันให้ SME เติบโตได้อย่างก้าวประโดด

AI ทำอะไรให้ SME ได้บ้าง

          ประโยชน์ของเทคโนโลยี AI สำหรับภาคธุรกิจนั้นมีหลายอย่าง ซึ่งจะเข้ามาช่วยแก้ปัญหาต่าง ๆ ของ SME อาทิ

•    ลดต้นทุน เพิ่มประสิทธิภาพ เพื่อแก้ปัญหาต้นทุนสูง เช่น เกษตรกร สามารถใช้ AI วิเคราะห์ดิน พยากรณ์โรค ลดการใช้ปุ๋ยและยาฆ่าแมลงโดยไม่จำเป็น ร้านค้าต่าง ๆ ใช้ AI Chatbot ตอบคำถามได้ 24 ชั่วโมง ช่วยลดภาระของพนักงาน ใช้ AI วางแผนเส้นทางจัดส่งที่มีประสิทธิภาพมากที่สุด

•    เพิ่มยอดขาย เข้าใจลูกค้า แก้ปัญหาการตลาด เช่น ร้านอาหารใช้วิเคราะห์พฤติกรรมลูกค้า เพื่อเสนอโปรโมชั่นที่ตรงใจ สินค้า OTOP ใช้ AI ออกแบบบรรจุภัณฑ์ ใช้คาดการณ์ความต้องการสินค้าในอนาคต เพื่อลดปัญหาสต๊อกสินค้าล้นหรือขาด เป็นต้น

•    สร้างความได้เปรียบระดับโลก แก้ปัญหาการเข้าถึงตลาด เช่น ผู้ส่งออกอาจใช้วิเคราะห์ตลาดคู่แข่ง และหาช่องว่างทางการตลาดใหม่ ๆ ในต่างประเทศ หรือ SMEs สามารถใช้แปลภาษาเพื่อสื่อสารกับคนทั่วโลกได้อย่างมืออาชีพ

          ปัจจุบันมีแพลตฟอร์ม AI มาตรฐานที่ SME สามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการดำเนินธุรกิจได้ทันที ยกตัวอย่างเช่น การใช้ AI ในการค้นหาและเปรียบเทียบข้อมูลบนเว็บไซต์ ซึ่งช่วยประหยัดเวลาได้อย่างมาก นอกจากนั้น AI ยังสามารถช่วยประมวลผลข้อมูลและคัดแยกข้อมูลสำคัญ จากข้อมูลจำนวนมหาศาลที่อาจไม่เกี่ยวข้องกับธุรกิจโดยตรง ซึ่งจะช่วยลดเวลาและเพิ่มประสิทธิภาพในการสื่อสาร อย่างไรก็ตาม ผู้เชี่ยวชาญได้เตือนว่า "อย่ากลัว AI และอย่าไปเชื่อ AI" และเน้นย้ำถึงความจำเป็นในการตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลที่ได้จาก AI เสมอ

ปรับตัวอย่างไรให้อยู่รอด

1.    การนำเทคโนโลยีดิจิทัล และ AI มาปรับใช้ในธุรกิจ (Digital & AI Transformation) มีตัวอย่างมากมายในการปรับใช้ AI ให้เป็นประโยชน์ ดังที่กล่าวมาข้างต้น

2.    การพัฒนาบุคลากรและทักษะ โดยการ Upskill และ Reskill พนักงานด้านเทคโนโลยี การดึงดูดและรักษาพนักงานที่มีทักษะเอาไว้ รวมถึงการสร้างวัฒนธรรมแห่งการเรียนรู้

3.    การสร้างนวัตกรรมและพัฒนาผลิตภัณฑ์หรือบริการใหม่ ๆ โดยการลงทุนในเรื่อง R&D การเปิดรับเทคโนโลยีใหม่ ๆ เช่น AR/VR Blockchain IoT หรืออาจร่วมมือกับ Startup และสร้าง Ecosystem

4.    การปรับตัวด้านความปลอดภัยทางไซเบอร์และข้อมูล เช่น การลงทุนในระบบรักษาความปลอดภัย การปฏิบัติตามกฎหมายคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล (PDPA) รวมทั้งการสร้างความตระหนักด้านความปลอดภัยแก่พนักงาน

5.    การให้ความสำคัญกับความยั่งยืน (Sustainability) เช่น การใช้เทคโนโลยีเพื่อลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม การตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคที่ใส่ใจสิ่งแวดล้อม เป็นต้น

          ทั้งนี้ หอการค้าไทยได้มีการจัดตั้งสายงาน Digital & AI Technology with Innovation ขึ้นมาใหม่ โดยมีแผนจัดการสัมมนาเพื่อเสริมสร้างทักษะ (Upskill) และปรับเปลี่ยนทักษะ (Reskill) ให้กับบุคลากรทั่วประเทศ นอกจากนี้ ยังมีโครงการที่กำลังผลักดัน เช่น โครงการ Citizen Portal ที่รวบรวมงานวิจัยทั้งหมดของภาครัฐ ทั้งจากมหาวิทยาลัย, สวทช., วช. และหน่วยงานอื่นๆ ที่รัฐบาลลงทุนไปแล้วนับล้านล้านบาท เพื่อแก้ปัญหาการเข้าถึงงานวิจัยและความรู้ของผู้ประกอบการ ซึ่งมีแผนที่จะเปิดสอนการใช้งานระบบออนไลน์ และจัด Workshop ขนาดใหญ่ เพื่อให้ผู้ประกอบการได้เข้าถึงข้อมูลและงานวิจัยได้อย่างแท้จริง

          แม้ AI จะมีประโยชน์มหาศาล แต่จำเป็นต้องระมัดระวังในการใช้งาน เพราะหากไม่ระวัง AI อาจย้อนกลับมาทำร้ายเราได้ ดังนั้น การศึกษาและทำความเข้าใจถึงทั้งประโยชน์และความเสี่ยงของ AI จึงเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งสำหรับผู้ประกอบการ